Çapraz Çubuktan - Zaman Anahtarlarına - Elif'in Hikayesi

Çapraz Çubuktan – Zaman Anahtarlarına

Albert Einstein 1905 yılında dört ayrı bilimsel makale yayınlayarak dünyayı temelden sarsacak değişimi başlatmış oldu. Anlatılanlar fizikte devrim niteliğindeydi. 1905’in mucizeler yılı olarak adlandırılması buluşların anlamının ve saygınlığının tesisi olmuştur.

Özel görecelik teorisinde evrenin zaman-mekân boyutunda tanımı günümüz Telekom Sistemlerinin bir hışımla bir üst platforma sıçramasına imkân sağladı. Sadece sesin taşınabildiği çapraz çubuk (crossbar) elektromekanik sistemlerini bizlerin yaşında olanlar hatırlayacaktır. Mekân anahtarlamanın mucizevi mühendislik harikaları yıllarca insanların iletişimine hizmet etmiştir. Türkiye’de teknolojiye ilk hareket 1967 yılında Telekom Sistemlerinin yerel üretime başlanmasıyla verilmiştir. İletişimde ki çağdaş atılım 1970 li yıllarda sosyoekonomik gelişmenin de aracı olmuştur. Lakin elektromekanik Sistemlerin meşakkatli yapısı nedeniyle ilerleme oldukça yavaş adımlarla yapılıyordu.

Daha sonra 1980’li yıllara gelindiğinde ufukta beliren elektronik mekân (analog) sistemlerinin kapsamlı mimarilerin etkinlikleri tartışılmaya başlanmıştı. Böylece yeni teknoloji daha küçük kapasitesiyle kırsal alanda kalkınmanın önünü açmıştı. Türkiye kendi yerel araştırma geliştirme kabiliyeti vasıtasıyla ilk kırsal iletişim ürününün ismini Elif olarak koyacaktı. Netaş üretimi Elif, belki ince ve narin görünmüyordu ama kurulumu yapılan her yöreye mutluluk getiriyordu. Güvenilirdi, çevre ve iklim koşullarına bana mısın demiyor hizmeti asla aksatmıyordu.

MTBF

Ucuz Etin Yahnisi Yavan Olur = MTBF

Arpacık soğanlı tavuk yahnisi en sevdiğim yemeklerin başında gelir. Bizim evde ne zaman pişirilse bayılarak afiyetle yeriz. Saymakla bitmeyecek çeşitleri arasında deniz ürünleri ile yapılanın da ayrı bir lezzeti vardır. İçindeki sebze, et, baharat tencerede piştikten sonra servis edilir. Yahni yemeğinin tadı damağınızda kalması için etin kalitesinin önemi ön plandadır. İşte bu sebeple et özenle seçilir ve pişirilir. Etin verdiği kıvam yemeğe kattığı zevk ile ölçülür.

Nerdeyse doyumsuz bir sofra hazırlamanın sırrı etin niteliğindedir. Eğer et beklenen düzeyde değilse yahni de tatsız tuzsuz olacaktır. Doğrusu muhteşem bir yemek heba olacak ve hayal kırıklığı yaratacaktır. Deyimlerimiz ve atasözlerimiz ne güzel genelleştirmiş ve anlamlaştırmış böylesine karşılaşılan bir durumu.

“Ucuz etin yahnisi yavan olur”

Uzayın Derinliklerinden - Alan Turing'e

Gölcük Rotary Kulübüne konuk konuşmacı daveti için çok teşekkür ediyorum. Aile sohbetleri olarak tanımlanan buluşmaya heyecanla ve sevinçle katıldık.

Gözleri parlayan, merakları dorukta kıymetli dostlarla bir arada olmanın ve engin ufuklara yolculuk yapmanın coşkusunu birlikte yaşadık. Büyük uzay boşluğunda evreni aradık. Einstein'ın mekan-zaman tanımının nasıl karmaşık yapıların açıklamasını doğrulayıcı biçimde anlatımına değindik. Alan Turing'in 1950 yıllarında keşfetmeye başladığı insan üstü makinaların hikayesine geçiş yaparak yapay zekanın tohumlarının nasıl atılmış olduğunu konuştuk.

Ardından madde ile enerjinin kavuşma alanlarına yani kuantum fiziğine geçiş yaptık. Kuantum alanlarının gizemini ve dolayısıyla olasılık teorisine ayrıntılı dokunmaya çalıştık. Işığın tanımından başlayarak, zaman kavramının duru olarak üzerinden geçtik.

Başlangıcından bitişine kadar ilginin kaybolmadığı, anlamlı sorularla hareketliliğin sağlandığı böylesine etkin bir toplantı için başka başkanımız olmak üzere bütün kulüp üyelerine canı gönülden teşekkür ediyorum.

Fizik ve Astronomi konularının bıkmadan içinde bulunmanın ve öğrenmeye devam edebilmenin yolunun bilgiyi paylaşmak olduğunu düşünüyorum. Her boyutu ile ele aldığımız, dünyadan geri kalmamak için yakından takip etmek zorunda olduğumuz konuların katılımcılar tarafından beğeni ile karşılandığını umuyorum.

Bir kez daha çerçevesi iyi çizilmiş sohbet için çok teşekkürler.

Üretken Yapay Zeka - GenAI Real Applications

Uygulama Alanları

Üretken Yapay Zekâ (YZ) makine öğrenme sistemlerinin gelişmiş bir modeli olarak tanımlamaktadır. Oysa bir insan olmadığı gibi, kendi kendine düşünme yetisine de sahip değildir. Duygusal tepkiler vermesi kesinlikle beklenmemelidir. Aslında uzman olduğu becerileri, eğilimleri ve desenleri algılaması sonrasında temel olarak sağlıklı, özenli öneri geliştirme kabiliyetiyle açıklanmaktadır.

Yakın geçmişte Yapay Zekâ, ham veriyi toplayan, derleyen, bilgiyi anlayan ve çözüm için salık veren yönleri ile başarılı sonuçlar geliştirmiştir. Günümüzde Üretken Yapay Zekâ farklı içerik geliştirme ve çıktı sağlama rolünü de üstlenmiştir. Girdilerin yönlendirmesi neticesinde kabiliyeti, ileri düzeyde resim, görüntü, belge, müzik ve ciddi ayırıcı unsuru olan yazılım kodu oluşturabilmek olarak, üst seviyeye tırmanmıştır. Yazılım kodu dizeleri sıralamasının altını çizerek, böylesine bir yeterliliğin karmaşıklığı hatırdan çıkarılmamalıdır. Kendi kodunu dahi değiştirebilmenin mahareti sıradan dekor yenilemek gibi algılanmamalıdır.

Hikâyeye farklı açıdan bakılınca, kaygı duygusunun kaçınılmaz artmaya başladığı gerçeği daha net izlenebilir. Makine öğrenme modelleri nasıl eğitilecek? Yapay Zekâ öğrenme becerisi nasıl programlanmıştır? Koşulsuz, önyargısız, tarafsız yazılım mimarisi ne türlü kurgulanmıştır? Zaten henüz doğru soruyu tasarlama kavramı bile aklımıza takılmışken, belirsizlik dallı budaklı çapraşıklığın başını çekmektedir.

Çevrimiçi e-ticaret - Formula1

Elektronik ticaret pazarının gelişmesini formula1 yarış aracında ki sürücü gibi izlediğinizi tahmin edebiliyorum. Eminim pilotları seyrederken duyduğumuz heyecan ve yarışı değerlendirmemiz de benzer olacaktır. Sanki pistte ilk turlarını tamamlayan dünyanın en hızlı araçları gözlerimiz önünden bir çırpıda ardı ardına geçmeye hazırlanıyorlar. Sıkıntılı kıvrım ve dönüşler geride kalmış şimdi tam gaz ana tribün önünde anlık da olsa sahne alacaklar.

1950 yılında başlangıcı yapılan sporun araçları günümüzde 19.000 devir dakika dönen motorları ile 900 BG üretecek dayanıklı teknolojiye sahipler. F1 sevenlerinin konu hakkında paylaşacakları daha nice renkli bilgileri olduğundan kuşku yok. Kazanmanın rastlantı olmadı F1 sporunun diğer sektörlere örnek olarak gösterilmesi de bugün ve yarın için hiç şaşırtıcı olmayacak şeklide devam edecektir. Süreçleri kıyaslama tablolarında “benchmark” her zaman en üst sıralarda sınıfında en iyisi “Best in Class” olarak yer almaları hak ettikleri bir gururdur.

Böylesine dinamik, çevik bir sektör ile anımsanan süreç rekabeti seviyesine erişmekte olan e-ticaret konu başlığımıza dönecek olursak…

Kritik Altyapılar - Kazaziye

Kritik Altyapılar - Kazaziye

Altyapılar toplumun refahını sağlayacak varlıklar, sistemler, tesisler, süreçler olarak tanımlanmakta ve ekonominin düzgün, sürdürülebilir yönetilmesi ile bütünleşik değerlendirilmektedir.

Altyapıların kritik unsurları içinde sayılabilecek ilk öncelik her ne sebeple olursa olsun kesintiye uğramama olarak belirlenmiştir. Kaldı ki böylesi durumlarla karşı karşıya kalınması olasılığı nedeniyle hazırlıklı olmanın kıymeti akıllardan hiç çıkarılmamalıdır. Devamsızlığın ve devre dışı kalmanın maliyetinin altyapıyı yeniden başlatmanın çok ötesinde olduğu bilinmektedir. Altyapının hizmet verdiği kuruluşların yaşayabilecekleri süreksizlik ve düzensizlik asıl hasara sebep olmaktadır.  Netice itibari ile altyapıların birbirleri ile olan bağlantıları ve bağımlılıkları bir halatın düğüm hali ilişkisine benzemektedir. Dolanıklık, temelde karmaşıklıkla örtüşme olarak anılmaktadır. Ayrıca altyapıların kanıtlanmış yetenekleri arasında sayılabilecek nokta, birbirlerini istemsiz tetikleme kabiliyetine sahip oldukları gerçeğidir. Mesele kurunun yanında yaşın da yanması için altyapıların arasındaki matris iletişimin kalıplardan arındırılmasıdır.

Yagi - Omni

Dünya ilgiyle izliyor, inanılması neredeyse gerçek üstü gibi duran GPT-4o kabiliyeti hepimizi şaşırtmakla kalmadı aynı zamanda da tedirginlik yarattı. Gelin 4o - Omni sözcüğünün tarihsel evrimine göz atalım…

Üniversite yıllarımı hiç unutamadım. Daha okulun ilk dönemlerinde ders kitaplarıma ve defterlerime Elektronik Mühendisi Suat Baysan yazdığımı 47 yıl sonra, bugün gibi hatırlıyorum. Aradan geçen bunca zamana karşı bazı kitaplarımı üzerindeki yapıştırma yazılar ile hala sakladığımı ifade etmek isterim.  Aslında taze bilgileri keşfetmenin yegâne çıkar yolu kütüphaneye kapanıp kıymetli kitapları dikkatle ve içimize sindirerek okumaktı. İlginçtir, yıpranmış yazılı belgeler çağdaş buluşlara açılan yolların haritalarını barındırıyordu.

Şimdi yadırganabilir, internetsiz bir çağda nasıl olurda öğrenme zorlukları aşılabilirdi. Bana yöneltilen mantıklı birçok soruya gülümseyerek cevap veriyorum. Hayıflanmıyorduk, yakınmıyorduk, ne kadar güç olursa olsun öğrenme merakımız aksamadan devam ediyordu.

Kriptoloji Milattan Önce mi başladı? – Sezar Şifresi

Bilinen en eski kodlama sistemi Roma Cumhuriyeti son diktatörü “Julius Cesear” Jül Sezar tarafından milattan önce 50 yılında tasarlanarak o dönemde uygulanmaya başlanmıştır. Roma Cumhuriyetinin, İmparatorluğa geçiş sürecinde iletişimin önemi her geçen zaman daha da hassas konuma yükselmekteydi.

Yönetim ve denetim altında tutulması gereken alanların büyüklüğü, bilginin hedefe ulaştırılmasında geçen süre zaten ciddi bir zorlama durumu ortaya koymaktadır. Ünlü Sezar Latin diliyle gönderilen haberleşme sisteminin ileride yaşanacak gelişmeleri desteklemeyeceği gerçeğinin farkında olarak ilk kodlama aracının icat edilmesini sağlamış oldu.

Milattan önce 49 yılında Sezar küçük ve tek bir tümen “legion” ile Rubicon nehrini geçerek Roma’ya yönlendi. Rubicon nehri ismini Latince kırmızıdan almaktaydı. Sığ yatağının altında demir cevheri bulunması dolayısıyla nehre kırmızı bir renk görüntüsü hâkimdi.

Aslında kendi kontrolündeki kuzey bölgesiyle İtalya arasında ki antlaşma Rubicon nehrini sınır olarak belirliyordu. Yasal olarak hükümlerin karşılıklı çiğnenmemesi ve hududun geçilmemesi tanımlanarak, sınır hattından geçişlerin engellenmesi saptanmıştı. Sezar aslında ırmak niteliğinde olan bu suyolunu geçmeden önceki gece ciddi bir tereddüt yaşamıştır. Bir solukta aşılacak engelin stratejik sonuçlar doğuracağının farkındaydı. Hareketin hemen öncesinde komutanları ile toplanarak, doğaüstü bir gücün kendisine cesaret ve kuvvet verdiğini söylemiştir. Ardından çekinmeden Rubicon nehrini aşmış ve sezgilerine güvenerek yoluna devam kararı vermiştir. Diğer tarafa yaşanan ilk akşam yemeğinde o tarihe mal olacak ünlü sözü söylediği ifade edilmektedir.

“alea iacta est” sözcükleri, geri dönüşü olmayan bir maceraya atılmanın açıklamasıydı. Bir tarafta gösterişi, diğer tarafta ise kaygıyı yansıtmaktaydı. Yüzleşmekte olduğu riskin de farkında olarak serüvene devam etmek anlamına geliyordu. İngilizce karşılığı olarak zar atılmıştı anlamını taşıyordu “the die is cast” kelimeleri ile örtüşüyordu. Türkçeye çevirisinde kullanılan “ok yaydan çıktı” deyimi kanımca daha yalın bir gururu yansıtmakta. Bazı kaynaklar bu deyimin Yunan yazar Menandros’a ait olduğunu belgelemektedir.